In een testament regel je alleen zaken voor na jouw overlijden. Maar wat als jij al tijdens jouw leven de regie kwijtraakt? Voor situaties waarin je – bijvoorbeeld door geestelijke achteruitgang – al tijdens jouw leven jouw belangen niet meer kunt behartigen, kan je een zogenoemd ‘levenstestament’ opstellen. Anders dan de naam doet vermoeden, is het levenstestament géén testament. Het is een apart document waarin je één of meerdere personen als gevolmachtigde aanwijst om namens jou te handelen wanneer je dit tijdens jouw leven zelf niet meer kan of wil.
Wat is een levenstestament?
Een levenstestament is een document waarin je vastlegt op welke wijze jouw persoonlijke en/of financiële belangen moeten worden behartigd als je dit zelf niet meer kan of wil. Bijvoorbeeld door een (tijdelijke) opname in het ziekenhuis, coma of (blijvende) ziekte als dementie.
Een levenstestament wordt vastgelegd in een notariële akte. Door de notariële akte bestaat zekerheid over de identiteit van degene die het levenstestament maakt en over de datum waarop het levenstestament is gemaakt. Daarnaast biedt de notariële akte door de handtekening van de notaris zekerheid over het feit dat degene die het levenstestament heeft gemaakt op het moment van het ondertekenen van het document ‘helder van geest’ is. De notaris heeft namelijk de plicht om dit te controleren. Dit ‘helder van geest’ zijn wordt ook wel ‘wilsbekwaam’ genoemd. Bovendien kan de akte door de notaris worden geregistreerd in een centraal register (het centraal levenstestamentenregister). Hierdoor is bekend of iemand een levenstestament heeft opgesteld en bij welke notaris dit levenstestament zich bevindt.
Waarom een levenstestament?
Met een levenstestament houd je de regie over jouw leven in eigen hand. Je bepaalt zelf wie als jouw vertrouwenspersoon/gevolmachtigde moet optreden en je kan aan deze persoon concrete instructies en opdrachten meegeven.
Als iemand niet meer in staat is zijn belangen te behartigen en géén levenstestament heeft gemaakt, is het vaak nodig dat de rechter een bewindvoerder, mentor of curator benoemt. Een bewindvoerder, mentor of curator kan dan deze persoon vertegenwoordigen bij belangrijke beslissingen. Denk aan de verkoop van een woning, het doen van een schenking of het nemen van medische beslissingen.
Waar een bewindvoerder beslissingen neemt over vermogen. Beslist een mentor over persoonlijke belangen, zoals de verzorging en de verpleging van de betrokkene. Wanneer een bewind en/of mentorschap niet volstaan, kan een curator worden benoemd. Een curator neemt zowel beslissingen over het vermogen als over persoonlijke beslissingen van de betrokkene (zoals beslissingen over de verzorging, verpleging of behandeling van de betrokkene).
De personen die door de rechter worden benoemd als bewindvoerder, mentor of curator, kunnen personen zijn waarmee de betrokkene geen of weinig affiniteit heeft. Bovendien is voor bepaalde, belangrijke handelingen (als deze door een vertegenwoordiger worden verricht) voorafgaande rechterlijke goedkeuring nodig.
Voorbeeld: wilsonbekwaam
Albert heeft de ziekte Alzheimer en is daardoor ‘wilsonbekwaam’. Hij heeft nooit een levenstestament opgesteld. Omdat Albert in een verpleegtehuis wordt opgenomen, wil zijn vriendin en levenspartner Bertha – met wie Albert samenwoont – zijn woning verkopen. Albert kan zijn woning niet zelf verkopen, omdat hij wilsonbekwaam is. Er zal een bewindvoerder of curator door de rechter moeten worden benoemd. Het kan zijn dat de rechter Bertha tot bewindvoerder benoemt, maar hiertoe is hij niet verplicht. De rechter kan – om bepaalde redenen – ook Alberts broer of een professionele bewindvoerder tot bewindvoerder benoemen. Bovendien zal de rechter de koopovereenkomst, waarbij de woning wordt verkocht, moeten goedkeuren. Indien Bertha vervolgens een deel van de overwaarde van de woning aan zichzelf wil schenken – om zo bijvoorbeeld, voor het geval zij van Albert erft, erfbelasting te besparen – zal de rechter dit normaal gesproken niet toestaan. De schenkingen zijn namelijk niet in het belang van Albert.
Al deze rechterlijke ‘inmengingen’ waren niet nodig geweest als Albert – toen hij nog wilsbekwaam was – een levenstestament had opgesteld, waarin hij Bertha als zijn gevolmachtigde had aangewezen.
Inhoud levenstestament (ook voor ondernemers)
Een levenstestament bevat één of meerdere volmachten/opdrachten en instructies aan de gevolmachtigde, op grond waarvan de gevolmachtigde zelfstandig de financiën regelt van degene die hem in het levenstestament de volmacht/opdracht verleent. Ook persoonlijke wensen kunnen in een levenstestament worden opgenomen. Verder kunnen in een levenstestament wensen met betrekking tot medische behandelingen worden vastgelegd en geef je aan wie eventueel later tot curator, bewindvoerder en/of mentor moet worden benoemd, indien een van deze wettelijke beschermingsmaatregelen toch – ondanks het levenstestament – nodig mocht blijken te zijn.
Voor ondernemers is het van belang dat er ook een regeling wordt getroffen wanneer hij of zij tijdelijk niet meer in staat is zijn belangen en daarmee ook de belangen van zijn onderneming, te behartigen. Ook hierin voorziet het levenstestament.
In een levenstestament geeft een ondernemer onder meer volmacht voor:
- De dagelijkse gang van zaken binnen de onderneming;
- Het geven van uitvoering aan bestaande overeenkomsten;
- Het verrichten van handelingen die niet kunnen worden uitgesteld, zoals het betalen van facturen.
Verschil tussen een testament en een levenstestament
In een testament tref je regelingen die pas werken nadat je bent overleden. Een levenstestament bevat regelingen die juist werken tijdens jouw leven.
Medische wensen
In een levenstestament kunnen ook medische wensen – ofwel ‘medische wilsverklaringen’ – worden vastgelegd. Denk aan een behandelverbod, behandelverzoek of een euthanasieverklaring. Artsen moeten zich houden aan behandelverboden van patiënten. Voor het uitvoeren van een behandelingsovereenkomst is namelijk de voorafgaande toestemming van de patiënt vereist. De overige medische wensen, waaronder de ‘euthanasieverklaring’ of beter gezegd: ‘het euthanasieverzoek’, zijn slechts verzoeken aan een arts. In het levenstestament leg je vast welke (medische) behandelingen u niet wilt ondergaan óf onder welke voorwaarden. Het is verstandig om regelmatig de wilsverklaringen te bespreken met de huisarts/behandelend arts en met naasten, zodat deze personen er (blijvend) van overtuigd zijn dat de, in de wilsverklaringen, vastgelegde wensen onveranderd zijn.
Wil jij ook jouw zaken goed geregeld hebben in het geval je onverwachts de regie over jouw leven kwijtraakt? Bij Notarispraktijk Interwaert staan we voor je klaar. Neem voor meer informatie vrijblijvend contact met ons op.
